«Όταν οι μπάτσοι σκοτώσουν τα παιδιά σας, τότε θα βγείτε και εσείς απ’ τα κλουβιά σας» ακούγεται από τα στόματα διαδηλωτών προς τους ατάραχους θαμώνες του πολυτελέστατου καφέ Ζόναρς της οδού Πανεπιστημίου. Λίγα μόνο εικοσιτετράωρα πριν ο δεκαπεντάχρονος Αλέξης Γρηγορόπουλος κείτεται νεκρός από σφαίρα μπάτσου. Και ενώ η Αθήνα είχε αρχίσει να μπαίνει σιγά σιγά σε ρυθμούς στολισμών, αγιοβασίληδων και εκπτώσεων, ο Δεκέμβρης εκείνος την παρέδωσε στα χέρια του λαού της. Η καθημερινότητα έσπασε. Στους δρόμους διαχύθηκαν οι οιαχές, η οργή, η συγκίνηση. Στις 8 Δεκεμβρη η πλατεία Συντάγματος φωτίζεται από τις φλόγες του χριστουγεννιάτικου δέντρου της. Ο Δεκέμβρης εκείνος του 2008 δεν θύμιζε με τίποτα όλους τους προηγούμενους.
Τα πρώτα δείγματα από τα όσα ακολούθησαν φάνηκαν λίγες μόνο ώρες μετά τη δολοφονία, εκείνο το βράδυ του Σαββάτου. Η πληροφορία διαδώθηκε από στόμα σε στόμα και από μαγαζί σε μαγαζί και τα Εξάρχεια πύρωσαν. Ο κόσμος σύσσωμος κατάφερε να φτάσει σχεδόν μέχρι τον Ευαγγελισμό, όπου και άφηνε την τελευταία του πνοή ο Αλέξης. Το ξεψύχισμά του διαδέχτηκε ο παλμός του όχλου που βούλιαξε την επόμενη μέρα το κέντρο της πρωτεύουσας. Η πορεία προς τη ΓΑΔΑ στις 7 Δεκέμβρη συνοδεύτηκε από γλάστρες, νερά και άλλα χριστουγεννιάτικα δωράκια που έπεφταν προς τα ΜΑΤ από μπαλκόνια νοικοκυριών. Στο εξής κάθε μέρα που ξημέρωνε έβρισκε τον κόσμο στο δρόμο. Τα σχολεία τη Δευτέρα με απόφαση των μαθητών άρχισαν να κλείνουν. Στα πεζοδρόμια έβλεπε κανείς τον πιθανό φίλο και συμμαθητή του Αλέξη, τον μελλοντικό συμφοιτητή του, τον δάσκαλο, τον γείτονά σου. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν γνώριζαν πώς μοιάζει μία μολότοφ, πώς είναι η μυρωδία του δακρυγόνου, πώς σπάς μια βιτρίνα. Ήταν όλοι εκεί. Μέχρι την Πέμπτη 900 σχολεία και πανεπιστήμια σε όλη τη χώρα ήταν υπό κατάληψη. Οι συγκρούσεις στο τέλος της πρώτης εβδομάδας έχουν φτάσει σε γειτονιές εκτός κέντρου, από το Μαρούσι μέχρι τον Πειραία, και σε όλη την Ελλάδα. Ο έλεγχος από πλευράς κράτους έχει χαθεί, με την αστυνομία, παρά τα ξυλοκοπήματα και τα δακρυγόνα, να γονατίζει μπροστά στους χιλιάδες διαδηλωτές. Και ενώ οι κυβερνητικές φώνες προσπαθούσαν να θάψουν τη λέξη «εξέγερση» που ακουγόταν σε όλη την Ελλάδα, οι ίδιες φωνές άρχισαν να διαβουλεύονται για την επέμβαση των ενόπλων δυνάμεων. Για πολιτικούς και στρατηγικούς λόγους ευτυχώς δεν συνέβη.
Δύο κόσμοι
Η κατάσταση στην Αθήνα άνοιξε έναν δημόσιο διάλογο περί βίας και ορίων της. Οι τηλεοράσεις επικεντρώθηκαν στις σπασμένες βιτρίνες καταστημάτων κάνοντας λόγο για εκμετάλλευση του τραγικού γεγονότος από μερίδα μπαχαλάκιδων, χουλιγκάνων ακόμα και παρακρατικών. Οι φίλοι του Αλέξη απαντάνε με επιστολή στα ΜΜΕ: «Θέλουμε έναν καλύτερο κόσμο. Βοηθήστε μας. Δεν είμαστε τρομοκράτες, ’’κουκουλοφόροι’’, ‘’γνωστοί-άγνωστοι’’. Είμαστε τα παιδιά σας». Οι πρώτες νύχτες, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την 8η Δεκεμβρίου, άνηκαν σαφώς στην πολιτικά ξεκάθαρη αναρχική αντιβία. Ωστόσο, όσο οι μέρες πέρναγαν, η κουκούλα και η πέτρα υιοθετήθηκαν ως πρακτικές ακόμα και από το μαθητικό κομμάτι της εξέγερσης. Έγιναν τα κατεξοχήν σύμβολά της. Σε κάθε περίπτωση, η απάντηση σε όσους προσπάθησαν να αποσυντονίσουν την κοινή γνώμη και να δείξουν με το δάχτυλο ήταν η εξης: καμία υλική ζημιά δεν συγκρίνεται με το θάνατο ενός νέου ανθρώπου. Όπως και κανένα γιαούρτωμα δεν συγκρίνεται με το μαχαίρι ενός φασίστα, συμπληρώνω εγω.
Σταδιακά δημιουργήθηκαν δυο παράλληλοι κόσμοι: αυτός των MME και αυτός των όσων ζούσαν την εξέγερση στο δρόμο και το διαδίκτυο. Ο ένας με τα αλλοιωμένα βίντεο της δολοφονίας, την παραπληροφόρηση, την καμμένη Εθνική Βιβλιοθήκη, τους Κούγιες και τους εξοστρακισμούς. Ο άλλος της άμεσης και έγκυρης ενημέρωσης από φόρουμ, tweets και φωτορεπόρτερ στην καρδιά των γεγονότων, δίπλα στα οδοφράγματα. Όσο οι ελληνικές εφημερίδες έθαβαν φωτογραφίες μπάτσων με περίστροφα και παρουσίαζαν μία πόλη παραδομένη σε τρομοκράτες, οι φωνές των εξεγερμένων είχαν κάνει τον γύρο του κόσμου. Στο Μπορντώ της Γαλλίας γίνεται επίθεση στο κτίριο της ελληνικής πρεσβείας ως μήνυμα συμπαράστασης. Στις Η.Π.Α έχουμε διαμαρτυρία φοιτητών σε πανεπιστήμιο με σύνθημα «From New York to Greece – Fuck the Police». Ο υποδιοικητής Μάρκος των Ζαπατίστας -μιλώντας ελληνικά- χαιρετά αγωνιστικά τους εξεγερμένους από το Μεξικό.
Όταν αναλαμβάνει η τέχνη
Η εξέγερση εκτός από σπασμένα γυαλιά αφήνει πίσω και τέχνη. Στην περίπτωση του Δεκέμβρη είχαμε μία ιδιαίτερη σύγκλιση διαφορετικών καλλιτεχνικών εκφράσεων με αφορμή ένα περιστατικό. Η δολοφονία γέννησε πολιτικά και ηθικά ερωτήματα τροφοδωτόντας τη δημιουργία και το συμβολισμό. Στις 7 Δεκέμβρη μαθητές ξαπλώνουν χωρίς μπλούζες στα σκαλια της ΓΑΔΑ παριστάνοντας τους νεκρούς. Στη μεγάλη συναυλία στα προπύλαια στις 19 του μήνα παρευρίσκονται πάνω από 150 καλλιτέχνες. Οι παρεμβάσεις και οι πρωτοβουλίες ηθοποιών να διαβάσουν πριν τις παραστάσεις μηνύματα φοιτητών βάζουν την εξέγερση μέσα στα μεγάλα θέατρα της Αθήνας. Κορύφωση αποτελεί η κατάληψη της Εθνικής Λυρικής Σκηνής τον επόμενο μήνα από ομάδα καλλιτεχνών και χορευτών.
Ο Δεκέμβρης του ‘08 δημιουργεί τομή στην τέχνη του δρόμου. Γράφονται τα πρώτα κομμάτια για τη δολοφονία και το θέμα της αστυνομικής βίας μπαίνει στο εξής στον πυρήνα του ελληνικού χιπ χοπ (στη ροκ και στην πανκ υπήρχε ήδη διάχυτο), το οποίο ως είδος γιγαντώθηκε στα χρόνια της κρίσης. Το κομμάτι του Javaspa, «Οι νύχτες του Αλέξη», ήταν από τα πρώτα που κυκλοφόρησαν. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησε πλήθος κομματιών με ενδεικτικά παραδείγματα τα «Στιχοιμα-Νύχτα του Δεκέμβρη», «Logout-o Dekemvris tou Alexi», «Omerta- Police story», «Fuck the police-Psychodrama, DIA, Dust Rhymes, flowjob», «6Δ-Πόσο Λυπάμαι» και το συγκινητικό κομμάτι του Παύλου (Killah P), «Εκτός ελέγχου». Η «Οργή» των Μεθυσμένων Ξωτικών ως διασκευή του κομματιού της Kenny Arkana έχει επίσης χιπ χοπ ήχο. Φυσικά, σωρεία καλλιτέχνων από άλλους μουσικούς χώρους εμπνεύστηκαν από τα γεγονότα και τα αποτύπωσαν πειστικότατα όπως ο Σπύρος Γραμμένος, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και άλλοι. Τα γκραφίτι, τα στένσιλ, το street art και τα σκόρπια συνθήματα γέμισαν τους δρόμους, τα πανεπιστήμια, τα σχολεία και τα κατειλημμένα κτίρια.
Σήμερα
Τι ήταν λοιπόν εκείνος ο Δεκέμβρης και τι έχουμε να πούμε για αυτόν σήμερα; Πολλά. Ακολούθησαν βιβλία, απόψεις, ντοκιμαντέρ κ.λπ., όπως συμβαίνει με κάθε ιστορικό γεγονός, και προφανώς δεν θα μπούμε στη διαδικασία της πολύπλευρης πολιτικής ανάλυσης στο παρόν κείμενο. Ήταν μία εξέγερση σε σημείο μεταβατικό για την ελληνική κοινωνία. Είχε προηγηθεί ένα κρεσέντο αυθαιρεσίας, διαπλοκής και περιφρόνησης της νέας γενιάς από τις καπιταλιστικές κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης του χρυσού κουταλιού. Η παγκόσμια κρίση ήταν προ των πυλών και οι μαθητές έλιωναν στα φροντιστήρια ακούγοντας πως θα είναι η γενιά των 700 ευρώ (που να ‘ξεραν…). Παράλληλα, η κεκτημένη ταχύτητα του ελληνικού αναρχικού Μαύρου Μπλόκ, με πρότυπο τη Γενέβη του 2001 και την επιτυχημένη δράση του στη Θεσσαλονίκη το 2003, έδωσε στον Δεκέμβρη μαυροκόκκινο χρώμα. Η αδυναμία, τέλος, ένταξης ενός ξεκάθαρου πολιτικού στόχου και η αποτυχία να «δέσει» το όραμα της εργατικής τάξης με τις τότε εξεγερσιακές συνθήκες αποτέλεσαν εκ των υστέρων κομμάτι της αυτοκριτικής από πλευράς αριστεράς.
Σήμερα, ο Αλέξης θα ήταν 26 χρονών και ο δολοφόνος του τρώει σπίτι του ελεύθερος και αμετανόητος λόγω αναγνώρισης πρότερου σύννομου βίου. Το χριστουγεννιάτικο τότε Σύνταγμα του φλεγόμενου δέντρου φιλοξένησε πρόσφυγες απεργούς πείνας τον Δεκέμβρη του ‘14 και οι μαϊντανοί των media, εκπροσωπόντας τους απανταχού κυρ-Παντελίδες, απαιτούσαν να ξεκουμπιστούν με τα κουρέλια τους για να στολίσουν. Και φυσικά, πλέον, έχουμε και με τη βούλα την παλινδρόμηση στο ‘08. Ο αντιμνημονιακός κύκλος κλείνει άδοξα και η επιστροφή της κανονικότητας φέρνει τα ίδια πρόσωπα στις ίδιες θέσεις. Οι μπάτσοι που τότε ήταν στο κυνήγι τώρα βασανίζουν, μπουκάρουν σε σινεμά, χτυπάνε γυναίκες και μιλάνε για χούντα. Παίρνουν αυτό που φετιχιστικά καταπίεζαν μέσα τους τόσο καιρό. Η νεοφιλελεύθερη αντεπίθεση εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν θα επιτρέψουμε το θάνατο κανενός άλλου Αλέξη, Παύλου, Μιχάλη, Ιάκωβου και καμίας Σταματίνας. Και όσον αφορά το πνεύμα των Χριστουγέννων θα συμφωνήσω με τον Μπουκόφσκι: «Εγώ θα ήθελα ένα Δεκέμβρη με φώτα σβηστά κι ανθρώπους αναμμένους».
Panos Wace,
3/12/2019.
μπράβο μικρέ!!!