Ζούμε τις μέρες που η «ελαφριά μουσική» μονοπωλεί το ενδιαφέρον των ακροατών. Λιγοστές και συνήθως φωτεινές οι εξαιρέσεις στον παραπάνω κανόνα. Σίγουρα συμφωνούμε πως δεν αποτελεί έγκλημα κάποιος να απολαμβάνει τραγούδια αμφίβολης στιχουργικής αξίας ή ανάλαφρης θεματολογίας, αλλά ποιός ήταν ο συσχετισμός αυτών με τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες σε προηγούμενες εποχές;
Πάμε λίγο να κάνουμε ένα flashback…
Αφού ανακοινώθηκε από το ραδιόφωνο η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη ακολούθησε το «Άστα τα μαλλάκια σου». Κάποιος που άκουγε εκείνες τις ανατριχιαστικές στιγμές το ραδιόφωνο της κυβέρνησης Πλαστήρα θα μπορούσε ποτέ να ξανακούσει το «Άστα τα μαλλάκια σου»;
Την περίοδο της Χούντας στα κελιά της ΕΑΤ/ΕΣΑ τα μεγάφωνα έπαιζαν δυνατά και συνεχόμενα επιτυχίες της εποχής, όπως «Ο Ταρζάν» του Γιάννη Μαρκόπουλου (1972), «Όλοι θα ζήσουμε» («Τα παιδιά», 1973) του Γιώργου Κοινούση, «Άσπρα, κόκκινα, κίτρινα μπλε» (1972) και «Ο Στέφανος» (1972) του Δήμου Μούτση. Ο «Ταρζάν» είναι το τραγούδι που συνδέει όλες τις μαρτυρίες, αν και αντιχουντικό, κατάφερε να περάσει τη λογοκρισία και υπήρξε μεγάλη επιτυχία της εποχής. Ενδεικτική είναι η μαρτυρία του Δ., ο οποίος συνελήφθη στις 25 Μαΐου 1973 για τη συμμετοχή του στο κίνημα του Ναυτικού:
«Το μόνο το οποίο θυμάμαι ήταν ότι νυχθημερόν βάζανε ένα τραγούδι, το οποίο το θυμάμαι, δεν το ξεχνάω… είναι… “πάμε στη ζούγκλα με τον Ταρζάν”.
Νυχθημερόν. Στη διαπασών. Επαναλαμβανόμενο. Είναι σαν τη σταγόνα. Σου σπάει τα νεύρα. […]
Και υπήρχαν βέβαια και οι διάφοροι θόρυβοι, κραυγές. Ορισμένες εικονικές κραυγές. Δηλαδή φώναζαν αυτοί μεταξύ τους. […]
Ορθοστασία συνέχεια… Ο “Ταρζάν” συνέχεια… Αυτό μου έχει μείνει στη μνήμη μου. Αυτό μου έχει εντυπωθεί.
Κι ένα άλλο. “Καραβάκια στο Αιγαίο” το οποίο ήτανε λίγο ειρωνικό. […]
Μια επανάληψη που σου ’σπαγε το κεφάλι, δεν σ’ άφηνε να κοιμηθείς». [1]
Όταν τραγουδάμε τα παραπάνω στο Μπάτμαν, οι νεότεροι λογικά δεν κάνουμε τον συνειρμό με κραυγές και βασανιστήρια. Φυσικά ούτε όταν ακούμε το «Ο Γιώργος είναι πονηρός» σκεφτόμαστε τον δικτάτορα σε κάποια στρατιωτική παρέλαση όπως οι παλαιότεροι.
Εδώ φυσικά τίθεται το εξής ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν καλλιτέχνες εντός μιας τέτοιας πολιτικής συγκυρίας να γράφουν «ακίνδυνα» και πιθανώς αποπροσανατολιστικά κομμάτια; Όπως μας λέει ο Οδυσσέας Ιωάννου[2], η απάντηση είναι απλή, καθώς το τραγούδι από τον Εμφύλιο και για τα επόμενα 30 χρόνια έπρεπε να διαλέξει μπάντα. Ακόμη και σήμερα στην Ελλάδα σε αντίθεση με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες το τραγούδι είναι χωρισμένο. Οι εκπρόσωποι της λαϊκής σκηνής και underground ειδών και υποειδών δεν θα βρεθούν δίπλα δίπλα σε βραβεύσεις και πίστες με εκφραστές της mainstream και pop κουλτούρας.
Tο «ελαφρύ» τραγούδι γνώρισε την κορύφωσή του την «χρυσή» περίοδο του ΠΑΣΟΚ με τα λουλούδια να παραγγέλνονται με τους τόνους και με το λαϊκό τραγούδι, όπως το ξέραμε μέχρι τότε να αντικαθίστανται από κατά βάση ερωτικά και γλετνζέδικα σκυλάδικα με στάνταρ φόρμα και ύφος. Αυτή η μουσική και η κουλτούρα που εκφράζει δέχθηκε κριτική την περίοδο της κρίσης, χωρίς όμως να δεχθεί κύρια πλήγματα και στο σήμερα ξανά προς τη δόξα τραβά.
Επανέρχομαι στον Οδυσσέα Ιωάννου, που θεωρεί πως το ελληνικό τραγούδι μας παραδόθηκε ως μία κιβωτός μνήμης και έπαιρνε τον άνθρωπο σοβαρά, όταν ο ίδιος ο άνθρωπος δεν έπαιρνε σοβαρά τον εαυτό του. Ο διαχωρισμός για τον Οδυσσέα Ιωάννου βρίσκεται στην ποιότητα των τραγουδιών, ασχέτου θεματολογίας και είδους.
Εν κατακλείδι, κατά την άποψη του γράφοντος, οι καλλιτέχνες έχουν κάθε δικαίωμα να γράφουν για οποιαδήποτε θεματολογία επιλέγουν. Σαφώς, πολλές φορές τα τραγούδια χρησιμοποιούνται εν αγνοία των δημιουργών, αλλά όταν δίνουν αφορμή, ώστε τα τραγούδια τους να χρησιμοποιηθούν ως μέσα προπαγάνδισης μιας πλαστής ευμάρειας, τότε οφείλουν οι ίδιοι να αναρωτηθούν με τους εαυτούς τους για τις επιλογές τους.
[1]https://www.efsyn.gr/themata/fantasma-tis-istorias/137398_i-skoteini-opsi-tis-moysikis
[2]Οδυσσέας Ιωάννου, Ο Θάνος και ο Μικρούτσικος, εκδόσεις Πατάκη
